Τα κυριακάτικα μεσημέρια, μετά το οικογενειακό τραπέζι, ήταν συνυφασμένα με το ποδόσφαιρο αλλά και με το ραδιόφωνο. Οι μεταδόσεις των ποδοσφαιρικών αγώνων ήταν μια αγαπημένη συνήθεια, ο μοναδικός τρόπος ζωντανής ενημέρωσης για τους αγώνες, τους παίκτες,τα αποτελέσματα της αγαπημένης μας ομάδας.
«Καρφωμένοι» στα μικρά ραδιοφωνάκια,στα τρανζιστοράκια, ακούγαμε με αγωνία τους εκφωνητές με τις ιδιαίτερες φωνές τους να μεταδίδουν λεπτό προς λεπτό τα παιχνίδια.
Η ιστορία των ραδιοφωνικών μεταδόσεων από τα γήπεδα ξεκινάει τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια.Ο πρώτος αγώνας που μεταδίδεται ραδιοφωνικά από γήπεδο της Θεσσαλονίκης ήταν ένα ντέρμπι Άρη-ΠΑΟΚ στις 19 Μαρτίου 1950. Για την ραδιοφωνική αναμετάδοση επιστρατεύτηκε το συνεργείο μεταδόσεων του Γ΄ Σώματος Στρατού, από τον ραδιοφωνικό σταθμό Μακεδονίας
Είναι το ματς αυτό που άνοιξε τον δρόμο στις ραδιοφωνικές μεταδόσεις ποδοσφαιρικών αγώνων στη Βόρειο Ελλάδα.
Το ραδιοφωνάκι, μικρό και εύκολο στη μεταφορά, μπορούσες να το πάρεις παντού.Αν είχε αγώνα η ομάδα σου, το έπαιρνες στο γήπεδο και άκουγες τους αγώνες και των άλλων ομάδων. Διαφορετικά μόνος ή με παρέα, στο σπίτι, στη γειτονιά,στο καφενείο, στην πλατεία,κάθε Κυριακή μεσημέρι, από παντού ακούγονταν οι γνώριμες φωνές των εκφωνητών που συναγωνίζονταν «σκληρά» ο ένας τον άλλον ποιος θα κάνει την πιο εντυπωσιακή περιγραφή.
Συνήθιζαν οι εκφωνητές να δίνουν χρώμα στη φωνή τους, να δραματοποιούν τις στιγμές, να διανθίζουν τη γλώσσα τους με σχήματα λόγου, υπερβολικά πολλές φορές, αλλά ταιριαστά με την περίσταση που έδιναν άλλη διάσταση σε αυτό που περιέγραφαν.Ακούγοντας ο ακροατής τη μετάδοση,προσπαθούσε να νιώσει την ένταση του αγώνα, να «καταλάβει» τη φάση, πώς η μπάλα πήγε δοκάρι,πώς μπήκε το γκολ, τι τρίπλα έκανε ο τάδε παίκτης κ.ά.
Σπουδαίοι εκφωνητές πέρασαν από τα μικρόφωνα της Ελληνικής Ραδιοφωνίας και αποτέλεσαν πρότυπα για τους νεώτερους.
Θυμόμαστε τον εκπληκτικό Βασίλη Γεωργίου, του οποίου η επική περιγραφή στο τελικό του κυπέλλου κυπελλούχων μπάσκετ στο Καλλιμάρμαρου,της ΑΕΚ με τη Σλάβια Πράγας το 1968, αποτελεί μνημείο ραδιοφωνικής μετάδοσης.Πέρα από την άρτια γνώση της ελληνικής γλώσσας, ο Γεωργίου είχε μοναδική ικανότητα να αλλάζει το ρυθμό ανάλογα με την ροή του ματς, καταφέρνοντας να μην έχει κανένα κενό στη μετάδοση.
Σπουδαίος εκφωνητής ήταν ο Αντώνης Πυλιαρός, ο οποίος δεν ήταν δημοσιογράφος, αλλά επαγγελματίας εκφωνητής της ΕΡΤ. Η φωνή του ήταν συναρπαστική, λες και είχε μόνο έναν προορισμό:να γίνει εκφωνητής. Καθαρή άρθρωση, ευφράδεια, ετοιμότητα και άψογη εκφορά λόγου ελληνικού χωρίς προσμείξεις μισών Αγγλικών ή φράσεις κλισέ.
Στα μέρη μας,στη Θεσσαλονίκη, κορυφαίος εκφωνητής ήταν ο Γιάννης Λογοθέτης. Οι παλιοί θα θυμούνται τη μαγευτική φωνή του που περιέγραφε με καταπληκτικό τρόπο αυτά που συνέβαιναν μέσα στους αγωνιστικούς χώρους.
Η περιγραφή που έκανε ήταν «ολοζώντανη» Διέθετε ένα πλούσιο γλωσσικό οπλοστάσιο με δεκάδες εκφράσεις κατά την περιγραφή: «ο χαλκέντερος Σπυρίδωνας», «το ζαρκάδι του ΠΑΟΚ, ο Κούδας», «ο αίλουρος Χρηστίδης», απίστευτη ευγλωττία, όλα αυτά που δεν ακούγονται πια από τους εκφωνητές, αφαιρώντας τη ραδιοφωνική, παλιά μαγεία της περιγραφής ενός αγώνα.
Τον θυμάμαι να ξεκινάει τη μετάδοση από το Χαριλάου με την χαρακτηριστική φράση: «Aγαπητοί ακροατές και ακροάτριες, από το γήπεδο Χαριλάου Θεσσαλονίκης καλησπέρα σας…».
(στο εξώφυλλο ο Λογοθέτης στο γήπεδο Χαριλάου σε αγώνα Άρη-Ολυμπιακού το 1968)
Στο γήπεδο του Άρεως σχεδόν πάντα ακούγονταν πολύ θόρυβος από τις φωνές των φιλάθλων γιατί και εκδηλωτικοί ήταν αλλά και πολύ κοντά στον εκφωνητή.Κατά τη σύνδεση λοιπόν,όταν ο εκφωνητής έπαιρνε το λόγο,από τις ιαχές και τις αντιδράσεις των φιλάθλων μπορούσε ο ακροατής να καταλάβει ποια ομάδα είχε βάλει το γκολ…
Εξαιτίας της ανυπαρξίας κατάλληλων εγκαταστάσεων, η μετάδοση στα περισσότερα γήπεδα,κατά τα πρώτα χρόνια,γινόταν με τον εκφωνητή να κάθεται δίπλα στις γραμμές του γηπέδου,εκτεθειμένο στο κρύο,στη βροχή ή στη ζέστη.Τα δημοσιογραφικά θεωρεία ήταν ανύπαρκτα στα περισσότερα γήπεδα.
Οι εκφωνητές ήταν καθισμένοι σ’ ένα πρόχειρο τραπεζάκι δίπλα στην πλάγια γραμμή του γηπέδου, όπου οι τεχνικοί έστηναν τον εξοπλισμό τους.
Πολλές φορές συνέβαιναν κωμικοτραγικά γεγονότα με φιλάθλους που βρίσκονταν δίπλα και άκουγαν τη μετάδοση και που ήθελαν να «επέμβουν».
Ήταν η ρομαντική και ηρωική εποχή του ποδοσφαίρου, του οποίου η κοινωνική απήχηση ήταν απίστευτη, και η μέρα της Κυριακής είχε γίνει πια μια καθαρά ποδοσφαιρική μέρα.
Ακούγοντας τους αγώνες από το ραδιόφωνο το κυρίαρχο συναίσθημα ήταν η αγωνία.Η φωνή του εκφωνητή καταντούσε όργανο βασανιστικό για τον φίλαθλο που στα αυτιά του η κάθε λέξη ηχούσε αργά και αγχωτικά, όσον αφορά την έκβαση του αγώνα.
Τα πρώτα χρόνια οι μεταδόσεις ήταν από λίγα γήπεδα της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης.Προοδευτικά άρχισε να καλύπτεται και η επαρχία. Ο ένας δημοσιογράφος έκανε πάσα στον άλλον και ενημέρωνε για το σκορ και τις φάσεις, περιγράφοντας και ζωντανά το ματς.
Αργότερα προστέθηκε ένας κεντρικός συντονιστής στο στούντιο που έδινε το μικρόφωνο σε κάθε γήπεδο,ανάλογα με τη σπουδαιότητα του αγώνα.Όταν σημειώνονταν γκολ, ειδοποιούνταν και έδινε το λόγο στον εκφωνητή του αγώνα, με την αγωνία να χτυπάει «κόκκινο»,καθώς δεν αποκαλύπτονταν από την αρχή ποια ομάδα το είχε πετύχει.
Τον ρόλο αυτόν είχε για πολλά χρονιά στην ΕΡΑ ο Ηρακλής Κοτζιάς.Με εξαιρετική φωνή και ηρεμία, ο πολύπειρος αυτός δημοσιογράφος αναδείχτηκε σε ικανότατο συντονιστή των ποδοσφαιρικών μεταδόσεων. Αργότερα ανέλαβε αυτόν τον ρόλο ο Κώστας Μότσης.
Υπήρξαν κατόπιν πολλοί εκφωνητές, ο Κώστας Δεληγιάννης,ο Μιλτιάδης Παναγιωτόπουλος, ο Λευτέρης Σαρελάκος και άλλοι πολλοί τους οποίους,ας με συγχωρέσουν, δεν μπορώ να θυμηθώ.
Ανάμεσα τους, ξεχωριστή θέση κατέχει η πρώτη γυναίκα εκφωνήτρια,η Βάσω Μώραλη, που το 1983 μετέδωσε για πρώτη φορά ποδοσφαιρικό αγώνα.
Ας μην ξεχνάμε ότι στη μακρινή εκείνη εποχή, οι αυτοδίδακτοι δημοσιογράφοι δεν είχαν τις σημερινές ανέσεις και ευκολίες
Δεν υπήρχαν ούτε κινητά τηλέφωνα ούτε τάμπλετ και λάπτοπ, για να βρίσκουνε πληροφορίες και στατιστικά πριν ή στη διάρκεια της μετάδοσης.
Όλος ο «δημοσιογραφικός εξοπλισμός» ήταν το σημειωματάριο, οι γνώσεις και η καλή προετοιμασία βάσει του προσωπικού αρχείου που κρατούσε ο καθένας, με αποτελέσματα, στατιστικά κ.ά.
Πάμε λοιπόν, όπως παλιά, Κυριακή μεσημέρι, με το ραδιόφωνο, την πιο καλή παρέα για να ακούσουμε το ματς!
Ακούστε τη συγκλονιστική περιγραφή του κορυφαίου Γιάννη Λογοθέτη από ντέρμπι στο Χαριλάου.
ΑΡΗΣ -ΑΕΚ 2-1, 11/3/79
ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΧΑΤΖΗΑΘΑΝΑΣΙΟΥ
ΤΟ ΑΡΘΡΟ ΔΗΜΟΣΙΕΥΤΗΚΕ ΚΑΙ ΣΤΗ ΣΕΛΙΔΑ OIASSOITOUAREOS.GR
